روایت‌های دوگانه یک انتخابات
شنبه, 1390-12-13 14:27
حمید مافی
درست در روزی که جبهه تحریم انتخابات شاهد ائتلاف نانوشته اپوزیسیون و بخشی از اصلاح طلبان که در سالهای گذشته در ساختار جمهوری اسلامی، حضور داشتند، بود، سید محمد خاتمی به سوژه اصلی انتخابات مجلس در ایران تبدیل شد.
رئیس جمهوری پیشین ایران در شرایطی که پیش از این حضور اصلاح طلبان در انتخابات را مشروط اعلام کرده بود، در یکی از حوزه‌های انتخاباتی دماوند به پای صندوق رای رفت تا خبرگزاری‌های داخلی ایران، سوژه اصلی انتخاباتی که به بازی مرگ و زندگی تبدیل شده بود، را بیابند.
حکومت جمهوری اسلامی، همچون گذشته انتخابات را به کارزار جنگ با دشمن تبدیل کرده و آقای خامنه‌ای رای دادن در انتخابات را به سیلی زدن به صورت دشمن و مخالفان تعبیر کرده بود. او یک روز پیش از انتخابات اعلام کرد: مهم افزایش مشارکت در انتخابات است.
در مقابل نیروهای تحول خواه و بخشی از اصلاح طلبان در ایران، اعلام کرده بودند که در انتخابات شرکت نخواهند کرد. این گروه‌ها پیش از این وعده کرده بودند که تحریم فعال انتخابات را در پیش خواهند گرفت و از مردم خواسته بودند که روز ۱۲ اسفند در خانه بمانند.
در حالی که تحریم کنندگان انتخابات برای سازماندهی هواداران خود، اقدام مشخصی انجام نداده بودند، رسانه‌های دولتی ایران سعی کردند تا با گزارش‌های متعدد نشان دهند که مردم بدون توجه به تبلیغات صورت گرفته توسط مخالفان نظام، به پای صندوق‌های رای آمده‌اند
در حالی که تحریم کنندگان انتخابات برای سازماندهی هواداران خود، اقدام مشخصی انجام نداده بودند، رسانه‌های دولتی ایران سعی کردند تا با گزارش‌های متعدد نشان دهند که مردم بدون توجه به تبلیغات صورت گرفته توسط مخالفان نظام، به پای صندوق‌های رای آمده‌اند.
دو روایت متفاوت
خبرگزاری فارس در نخستین ساعت رای‌گیری از احتمال افزایش ۹ درصدی مشارکت‌کنندگان نسبت به دوره قبل خبر داد و تلویزیون دولتی ایران نیز تصاویری از شعبه‌های اخذ رای پخش کرد که بیانگر تراکم جمعیت رای دهنده بود.ستاد انتخابات مجلس نیز ساعت رای‌گیری را تا یازده شب تمدید کرد.
در مقابل رسانه‌های نزدیک به جنبش سبز و کاربران شبکه‌های مجازی نیز از بی‌رونقی و حضور کمرنگ مردم در پای صندوق‌های رای خبر دادند [1] و مدعی شدند که مشارکت در انتخابات پائین بوده است. انتشار عکس‌هایی از حوزه‌های انتخابیه در برخی از نقاط تهران نشان از آن داشت که تعداد رای دهندگان کم شمار بوده است.
صادق زیباکلام، استاد دانشگاه تهران هم که برای حضور در برنامه تلویزیونی شبکه الجزیره به حسینیه ارشاد رفته بود، حضور مردم در پای صندوق‌های رای را به نسبت انتخابات سال ۸۸ کمرنگ‌تر توصیف کرد. او در پاسخ به سوال خبرنگاری که از او پرسید؛ آیا برای رای دادن به این مکان آمده است، گفت [2]: تنها برای حضور در برنامه شبکه تلویزیونی الجزیره به حسینیه ارشاد آمده و رای دادن یا ندادن یک مساله کاملا شخصی است.
آنان که نیامدند
در حالی که شبکه‌های تلویزیونی ایران و خبرگزاری‌ها تلاش کردند تا هیچ چهره نامداری به هنگام حضور در شعبه‌های رای از دید دوربین‌ها پنهان نماند، سید حسن خمینی و اکبر هاشمی رفسنجانی تنها شخصیت‌هایی بودند که دوربین‌ها حضور آنان در انتخابات را ثبت کردند.
حتی سید محمد خاتمی که بخش زیادی از شبکه‌های اجتماعی و خبرگزاری‌ها تلاش کردند تا حضور او در انتخابات را تائید یا تکدیب کنند، دور از چشم دوربین‌ها ماند و تنها یک عکس با کیفیت پائین و تصویری محو از او در خبرگزاری فارس منتشر شد.
منابع خبری نزدیک به جنبش سبز از عدم حضور چهره‌های سر‌شناس اصلاح طلب در انتخابات خبر دادند. عبدالله نوری، غلامحسین کرباسچی، محمد رضا خاتمی و دیگر اعضای احزاب اصلاح طلب در ایران از جمله افرادی بودند که خبری در باره حضور آن‌ها در مراکز رای گیری منتشر نشد.
منابع خبری نزدیک به جنبش سبز از عدم حضور چهره‌های سر‌شناس اصلاح طلب در انتخابات خبر دادند. عبدالله نوری، غلامحسین کرباسچی، محمد رضا خاتمی و دیگر اعضای احزاب اصلاح طلب در ایران از آن جمله بودند
در همین حال برخی از منابع خبری هم از عدم حضور هشت مرجع تقلید در انتخابات خبر دادند. در حالی که شبکه خبر ایران به صورت مستقیم لحظه رای دادن مراجع تقلید را به نمایش گذاشت، جرس [3] از عدم شرکت حسین وحید خراسانی، سید موسی شبیری زنجانی، سیدعبدالکریم موسوی اردبیلی، یوسف صانعی، سید محمد صادق روحانی، سید صادق شیرازی، سید علی محمد دستغیب شیرازی و اسدالله بیات زنجانی در انتخابات خبر داد.
ناظران در محاصره
این خبر‌ها در شرایطی منتشر شد که خبرنگاران رسانه‌های خارجی برای گزارش از وضعیت انتخابات در تهران با مشکل روبه‌رو بودند. این خبرنگاران تحت کنترل ماموران دولتی و به صورت دست جمعی به مراکز رای گیری منتقل شدند. وب سایت وال استریت جورنال در گزارشی که از تهران مخابره کرده بود [4] به محدودیت‌های ایجاد شده برای خبرنگاران خارجی اشاره کرد.
بر اساس گزارش این نشریه، خبرنگاران خارجی تنها اجازه حضور در مراکز رای‌گیری شلوغ را داشته‌اند و با اتوبوس به این مراکز منتقل شده‌اند. این گزارش حکایت از این داشت که انتخابات مجلس در تهران با استقبال نسبتا کم روبه‌رو شده است. بر اساس این گزارش، "هر چه که در جنوب شهر حوزه‌های رای گیری شلوغ بوده است در شمال شهر مردم کمتری در انتخابات شرکت کرده‌اند."
این گزارش به نقل از یک خانم مسن در تجریش تهران، انتخابات در ایران را "کمدی "خوانده و گفته است: طبقه متوسط ایران در انتخابات شرکت نکرده است. بلکه شرکت کنندگان در انتخابات معلمان، کارگران و کارکنان دولت هستند که با تشویق‌های مالی به پای صندوق‌های رای آمده‌اند.
پایگاه اینترنتی الجزیره نیز در گزارشی از تهران، مشارکت مردم در انتخابات را محل مناقشه میان حکومت و مخالفان خوانده است [5]. ریحانه شهروند تهرانی به خبرنگار الجزیره گفته است: نتیجه انتخابات از پیش معلوم شده و رای دادن یا رای ندادن ما تفاوتی ندارد. این را ما از انتخابات سال ۲۰۰۹ – انتخابات ریاست جمهوری دهم – آموخته‌ایم.
بر اساس گزارش وال استریت جورنال ، خبرنگاران خارجی تنها اجازه حضور در مراکز رای‌گیری شلوغ را داشته‌اند و با اتوبوس به این مراکز منتقل شده‌اند. این گزارش حکایت از این داشت که انتخابات مجلس در تهران با استقبال نسبتا کم روبه‌رو شده است
الجزیره به نقل از خبرنگار AFP در تهران، گزارش داده است که خواسته بسیاری از شرکت کنندگان در انتخابات حل مشکلات اقتصادی و بهبود شرایط اقتصادی خود است. وحید لواسانی یک شهروند تهرانی به خبرنگار AFP گفته است: از مجلس می‌خواهد که مشکلات اقتصادی و ارتباط با غرب را حل کند، مساله‌ای که احمدی‌نژاد نتوانسته است برای آن تدبیری بیاندیشد.
صمد شهروند تهرانی هم به این خبرگزاری گفته است: شرکت در انتخابات یک وظیفه ملی است و انقلاب در ایران مشکلات را بیشتر خواهد کرد. در همین حال محمد باقری شهروند دیگر تهرانی به الجزیره گفته است که در انتخابات شرکت نکرده است چرا که در انتخابات سال ۲۰۰۹ پاسخ رای دهندگان سرکوب و باطوم در خیابان و زندان بوده است.
خبرگزاری‌های خارجی غیبت اصلاح طلبان و مخالفان دولت در انتخابات را نیز مورد توجه قرار داده‌اند. الجزیره گفته است: این یک رقابت میان رهبر ایران و رئیس دولت است که می‌خواهند مجلس را در اختیار بگیرند در حالی که رهبران معترضان همچنان در حصر هستند.
مشارکت زیر ۵۰ درصد
مقام‌های دولتی در ایران، از مشارکت ۶۸ درصدی مردم در انتخابات خبر داده‌اند. خبرگزاری فارس گزارش داده است [6]: ۳۲ تا ۳۳ میلیون نفر در انتخابات شرکت کرده‌اند.
این خبرگزاری تعداد تعرفه‌های مصرف شده در تهران را نیز دو میلیون و ۲۰۰ هزار تعرفه گزارش کرده است. با این حال خبرگزاری فارس پیش از ظهر روز گذشته خبر داد که در برخی از حوزه‌های انتخاباتی تعرفه رای تمام شده است.
چنانچه ۳۳ میلیون نفر در انتخابات مجلس مشارکت کرده باشند، پیش بینی خبرگزاری فارس که مشارکت ۶۸ درصدی مردم در انتخابات را برآورد کرده بود، درست از آب در خواهد آمد. همین سبب شده است که رسانه‌های غیر دولتی و نزدیک به مخالفان در ایران، این خبر‌ها را "مهندسی آراء" بخوانند [7] و مدعی شوند که حکومت تلاش دارد تا میزان مشارکت مردم در انتخابات را به صورت غیر واقعی افزایش دهد.
الجزیره گفته است: این یک رقابت میان رهبر ایران و رئیس دولت است که می‌خواهند مجلس را در اختیار بگیرند در حالی که رهبران معترضان همچنان در حصر هستند
با این حال، برخی از کار‌شناسان و فعالان سیاسی پیش بینی می‌کنند که مشارکت در انتخابات کمتر از دوره‌های پیشین باشد. یک فعال سیاسی که نمی‌خواهد نامش افشاء شود، در این باره به زمانه می‌گوید: پیش بینی می‌شود مشارکت واقعی مردم در انتخابات کمتر از ۵۰ درصد باشد.
او می‌افزاید: اگر چه رسانه‌های دولتی تلاش دارند تا مشارکت مردم در انتخابات را پررنگ‌تر از گذشته نشان دهند اما واقعیت این است که تعداد رای دهندگان در انتخابات نسبت به دوره‌های گذشته کاهش یافته است. به گفته این فعال سیاسی، مشارکت در کلان شهر‌ها زیر ۴۰ درصد خواهد بود و در شهرهای دیگر هم مشارکت بیش از ۵۰ درصد نخواهد شد.
او می‌گوید: به خاطر مسائل قومی و قبیله‌ای و روابط فامیلی در روستا‌ها و شهرهای کوچک مشارکت مردم به ۶۰ درصد خواهد رسید و در مجموع مشارکت مردم کمتر از ۵۰ درصد خواهد بود و این دستاورد مناسبی برای مخالفان دولت است. به گفته او، گزارش‌های دوستانش از استان‌های سیستان و بلوچستان و کردستان بیانگر مشارکت بسیار کم مردم این مناطق در انتخابات است.
این تحلیل‌گر سیاسی می‌افزاید: در شرایط فعلی، کاهش تعداد رای دهندگان در انتخابات نشانه خوبی برای جنبش سبز خواهد بود اما باید توجه کرد که جنبش به سمت انفعال و درگیری درونی سوق پیدا نکند چرا که طیف‌های مختلفی در درون جنبش وجود دارند که انتظار‌هایشان متفاوت است و درگیر شدن این طیف‌ها ضربه نهایی را به جنبش خواهد زد.
او در باره احتمال حضور خاتمی در انتخابات هم می‌گوید: پیش بینی می‌شد که خاتمی رای بدهد. چرا که او مخالف تحریم بوده و هست و به عنوان فردی که رابطه عاطفی و عقلی با نظام جمهوری اسلامی دارد، می‌خواهد در درون نظام بماند و همچنان امکان گفت‌و‌گو و رایزنی را داشته باشد.
به گفته او، تحلیل رفتار خاتمی در شرایط فعلی شتاب زده است و باید منتظر ماند تا مشخص شود که او برای چه و با چه هدفی رای داده است. در شرایط فعلی هر گونه تحلیل شتاب زده‌ای از رفتار انتخاباتی خاتمی ممکن است، احساساتی و غیرمنطقی جلوه کند.
[8]
