جانوران سرزمین جنوبی

مجتبا یوسفی‌پور - حضور فیلم «جانوران سرزمین جنوبی» ساخته بن زیتلین، فیلمساز جوان آمریکایی در میان نامزدهای بخش‌های اصلی جوایز آکادمی علوم و هنرهای سینمایی آمریکا یکی از شگفتی‌های اسکار ۲۰۱۳ است. 

«جانوران سرزمین جنوبی» نخستین‌بار در جشنواره فیلم ساندنس که معمولاً از فیلم‌های مستقل حمایت می‌کند به نمایش درآمد و جایزه ویژه هیأت داوران و همچنین جایزه بهترین فیلمبرداری این جشنواره را از آنِ خود کرد. سپس در جشنواره کن در سال ۲۰۱۲ روی پرده رفت و چهار جایزه از جمله جایزه دوربین طلایی و جایزه فیپرشی این جشنواره را به‌دست آورد.

«جانوران سرزمین جنوبی» تاکنون در جشنواره‌های مختلفی چون لندن، مونیخ و سیدنی هم به‌نمایش درآمده و در جوایز اسکار ۲۰۱۳ نامزد چهار جایزه اسکار بهترین فیلمنامه اقتباسی، بهترین بازیگر نقش اول زن، بهترین کارگردانی و بهترین فیلم سال شده است.

این فیلم این‌روز‌ها در برخی از کشورهای اروپایی چون فنلاند، ایتالیا، اسپانیا و یونان به روی پرده رفته است.

«جانوران سرزمین جنوبی» داستانی خیالی را دستمایه قرار داده است. در لوئیزیانای جنوبی در آمریکا، بر اثر طوفان سطح آب بالا آمده و خشکی را پوشانده است. این مشکل زندگی گروه کوچکی از ساکنان محلی که «بف‌تاب» نامیده می‌شوند را دچار مشکل کرده است و بسیاری از آن‌ها در حال ترک محل هستند. هاشپاپی، دختر پنج‌ساله‌ای است که به همراه پدر بیمارش زندگی می‌کند. پدر و دختر سعی می‌کنند به جای ترک محل و فرار از امواج سهمگین طوفان، در برابر آن بایستند و از خانه‌شان حفاظت کنند. این اتفاق به رابطه این پدر و دختر معنای دیگری می‌دهد و آن را عمیق‌تر می‌کند.

«جانوران سرزمین جنوبی» بر اساس یک تک‌پرده‌ای نوشته لوسی آلیبار ساخته شده است. آلیبار به همراه زیتلین فیلمنامه این فیلم را نوشته و با گروهی کوچک آن را ساخته است. علاوه بر داستان و عمق روابط و شخصیت‌های فیلم، برخی از منتقدان لحن و زبان شاعرانه فیلمنامه و گفت‌وگوهای بین شخصیت‌ها را ستوده‌اند. این گفت‌و‌گوها بدون آنکه تصنعی جلوه کنند، بر زیبایی فیلم افزوده‌اند.
«جانوران سرزمین جنوبی» نخستین فیلمنامه آلیبار است که پیش از این به عنوان یک پیشخدمت رستوران در نیویورک کار می‌کرده و در کنار آن به کار تئا‌تر و نمایشنامه‌نویسی مشغول بوده است. به گفته آلیبار او پیش از این هیچگونه آشنایی با چگونگی نوشتن فیلمنامه نداشته است. آلیبار و زیتلین که تصمیم به ساختن این داستان و تبدیل نمایشنامه به فیلم گرفته بودند، در یک کارگاه فیلمنامه‌نویسی در «جشنواره ساندنس» شرکت کرده و در آنجا کار بر روی تبدیل نمایشنامه به فیلمنامه را آغاز کردند. آلیبار که با نخستین فیلمنامه‌اش نامزد جایزه اسکار شده است درباره چگونگی نوشتن فیلمنامه «جانوران سرزمین جنوبی» می‌گوید: «من نمایشنامه‌ای را که فیلم بر اساس آن ساخته شده، در واقع با نگاهی به رابطه خودم با پدرم نوشتم. زمانی پدرم به بیماری سختی مبتلا شد و این بیماری رابطه ما را تحت‌ تأثیر قرار داد و البته رابطه‌مان را خیلی بهتر از پیش کرد. در فیلم هم ما می‌خواستیم داستان پدر و دختری را نشان دهیم که واقعاً از یکدیگر حمایت و نگهداری می‌کنند و این مسأله عشقی را میان آن‌ها به‌وجود می‌آورد که حتی پس از برطرف شدن مشکلات‌شان همچنان باقی می‌ماند.»

زیتلین و آلیبار نخستین‌بار در سیزده‌سالگی و در یک مسابقه نمایشنامه‌نویسی با یکدیگر آشنا شدند و پس از آن با هم در ارتباط ماندند و به همکاری‌شان ادامه دادند. زیتلین فیلم‌های کوتاهی را که می‌ساخت برای آلیبار می‌فرستاد و آلیبار نیز نمایشنامه‌هایش را در اختیار زیتلین قرار می‌داد. زیتلین که تک‌پرده‌ای آلیبار را خوانده بود به او پیشنهاد داد که بر اساس شخصیت‌های نمایشنامه فیلمنامه‌ای بنویسند. چنین بود که آن‌ها تحقیقاتشان بر روی فیلمنامه را آغاز کردند و به جنوب لوئیزیانا رفتند. این منطقه از نظر موقعیت‌ جغرافیایی بسیار شبیه فضای داستان است و همواره در خطر پیشروی سطح آب قرار دارد و ساکنان محلی آن با این مشکل دست به گریبان هستند. آن‌ها با افراد محلی صحبت کردند و بر اساس مشاهدات و تحقیقاتشان فضای داستانی تازه‌ای آفریدند و شخصیت‌های نمایشنامه را در آن قرار دادند.

زیتلین درباره تأثیر این مکان و ساکنانش بر شکل گرفتن داستان می‌گوید: «ساکنان جنوب لوئیزیانا اشخاص منحصربه‌فردی هستند. وقتی به لوئیزیانا رفتم با گروهی آشنا شدم که حاضر نبودند با وجود همه خطرهایی که برایشان وجود داشت محل زندگی‌شان را ترک کنند. با اینکه خانه‌هایشان خراب می‌شد، اما دوباره آن‌ها را می‌ساختند و به این مکان خیلی ویژه بسیار وابسته بودند. به نظرم آمد زندگی این اشخاص درست فهمیده نشده است و می‌خواستم با ساختن فیلم، قهرمانی بسازم که برای حفظ خانه و تاریخش ایستادگی می‌کند. این‌ها آدم‌های هستند که واقعاً در فیلم هم بازی کردند. برای همین مکان نقش بسیاری در الهام‌بخشی این داستان داشت.»

اما تنها نویسنده و کارگردان فیلم برای نخستین‌بار ساخت یک اثر سینمایی بلند را تجربه نکرده‌اند. در این فیلم تقریباً تمامی عوامل نخستین تجربه ساخت یک فیلم بلند را داشته‌اند، از جمله بازیگران آن که از افراد محلی انتخاب شده‌اند و هیچکدام سابقه بازیگری نداشته‌اند. کووانژانه والیس، بازیگر نقش اصلی فیلم که امسال با داشتن تنها ۹ سال نامزد جایزه اسکار بهترین بازیگری زن شده و جوان‌ترین بازیگر تاریخ سینما است که توانسته به این درجه از موفقیت دست یابد از میان حدود ۴۰۰۰ هزار کودک برگزیده شد. با آنکه گروه به دنبال بازیگری با حدود سنی ۶ تا ۹ سال می‌گشتند، اما او که در آن زمان تنها ۵ سال داشت نظر کارگردان را به خود جلب کرد و این نقش را به دست آورد. به گفته زیتلین، او با الهام از شخصیت بازیگر خود بار دیگر فیلمنامه را بازنویسی کرد و نکات و گفت‌وگوهایی را به آن افزود. دووایت هنری، بازیگر نقش پدر نیز یک نانوای محلی است که هیچگاه قصدی برای بازیگری نداشته است.

«جانوران سرزمین جنوبی» با بودجه‌ای حدود ۲ میلیون دلار ساخته شده است. زیتلین تمام فیلم را با یک دوربین ۱۶ میلی‌متری فیلمبرداری کرد و به جز گروه کوچک سازنده فیلم، باقی عوامل همه از افراد محلی تشکیل شده بودند. زتلین همچنین یکی از آهنگسازان فیلم نیز هست.

اما «جانوران سرزمین جنوبی» نه تنها در جشنواره‌ها و نامزدی برای جایزه اسکار موفقیت‌هایی به دست آورده، بلکه منتقدان نیز آن را بسیار پسندیده‌اند و نقدهای مثبتی بر آن نوشته‌اند. راجر ایبرت، منتقد «شیکاگو سان‌تایمز» با دادن چهار ستاره کامل به فیلم با تحسین بازی‌ها، کارگردانی و خلاقیت به کار رفته در فیلم آن را یکی از بهترین فیلم‌های سال معرفی می‌کند. تیم رابی، منتقد «تلگراف» نیز با دادن پنج ستاره به فیلم با تعریف از بازی‌ها و کارگردانی فیلم، زیتلین را یکی از با استعداد‌ترین کارگردان‌های آمریکایی در سال‌های اخیر خوانده است. پیتر برادشاو، منتقد «گاردین» نیز با تحسین فضای شاعرانه و خیال‌پردازی فیلم، آن را شبیه به کارهای ترنس مالیک، دیگر فیلمساز تحسین‌شده آمریکایی دانسته و «جانوران سرزمین جنوبی» را تحت تأثیر فیلم‌های مالیک، به‌ویژه فیلم «درخت زندگی» می‌داند.

«جانوران سرزمین جنوبی» با زمان ۹۳ دقیقه محصول سال ۲۰۱۲ کشور آمریکا است.