میراث شوشتر در معرض تخریب بیشتر

بیژن روحانی- ساختارهای آبی شوشتر تنها دو سال پس از ثبت در فهرست میراث جهانی یونسکو با خطر ویرانی روبه‌رو شده‌اند. هفته‌ی گذشته بخشی از پل تاریخی گرگر فرو ریخت. اکنون پس از فرو ریختن این بخش از ساختارهای آبی شوشتر و متوقف شدن جریان رفت و آمد از روی آن، مدیریت شهری اقدام به ساختن پلی جدید در این محوطه کرده است.

[1]

به گزارش خبرگزاری میراث فرهنگی، قرار است در مسیر رودخانه‌ی نیمه‌خشك گرگر، چند حلقه لوله‌ی قطور قرار گیرد تا به این ترتیب با احداث پلی جدید عبور و مرور خودروها با اختلال رو‌به‌رو نشود. با این حال ممکن است این اقدام مورد تایید کارشناسان سازمان یونسکو نباشد.

ساختار‌های آبی شوشتر، مجموعه‌ای است شامل بندها، پل‌ها، آبشارها و آسیاب‌هایی که همگی با هم یک ساختار بزرگ کنترل و توزیع آب را در خوزستان ایران تشکیل می‌داده‌اند.

این ساختار عظیم آبی توانسته بود امکان به وجود آمدن یک قطب بزرگ یا مرکز صنعتی و کشاورزی را در دشت‌های خوزستان فراهم کند. بخش مهمی از این ساختارها در دوران ساسانی به وجود آمده است، اما مطابق مطالعات سازمان میراث فرهنگی و «پایگاه بناهای آبی شوشتر»، قدمت برخی دیگر از اجزای آن به دوران قبل از ساسانی و حتی هخامنشی می‌رسد.

ایران در سال ۲۰۰۹ میلادی توانست ساختارهای آبی شوشتر را به عنوان دهمین محوطه‌ی تاریخی خود در فهرست میراث جهانی سازمان یونسکو به ثبت برساند. با ثبت این مجموعه‌ی بزرگ در فهرست سازمان یونسکو هر آسیب یا ساخت و ساز جدیدی که در این محوطه صورت بگیرد می‌تواند باعث شود تا این مجموعه‌ی تاریخی در فهرست میراث در خطر جهان قرار بگیرد.

مشکل پل گرگر اما تنها به هفته‌های اخیر محدود نمی‌شود. از حدود دو سال پیش و بلافاصله پس از ثبت این مجموعه در فهرست میراث جهانی سازمان یونسکو، بخشی از این پل دچار مشکل شد. در آن زمان دلایل گوناگونی برای این آسیب ذکر شد. در این میان انگشت اتهام بیش از هرچیز به سمت مرمت‌گرهایی دراز شد که روش‌های نادرست و غیر فنی را برای حفاظت از این ساختار تاریخی به کار برده بودند.

پس از آن نیز گرچه قرار بود برنامه‌ای برای مرمت و حفاظت از این ساختارهای تاریخی اجرا شود، اما به دلایل گوناگون تا سال جاری اعتباری به این پروژه اختصاص داده نشد. در سال جاری نیز کارگاه مرمت در فصل بارندگی برپا شد که به علت سیلاب دیوار حائل آن به زیر آب فرو رفت. سرانجام از یک ماه پیش شکاف‌های موجود در پل افزایش یافتند و در نهایت بخشی از پل فرو ریخت.

امین محمودزاده، مدیر پایگاه بناهای آبی شوشتر، پیش از وقوع این اتفاق اعلام کرد در نامه‌هایی خطاب به مسئولان شهرستان و استان، شرایط نابه‌سامان این پل را تشریح كرده است و به این دلیل مسئولیت تخریب آن را متوجه مسئولان امر می‌داند.

اکنون به گفته‌ی امیر رسولی، رئیس شورای شهر شوشتر، لازم است پلی جدید در عرصه‌ی بند میزان ساخته شود تا مشکل رفت و آمد مردم حل شود.

رئیس شورای شهر تاکید کرده است که احداث پل در كنار بند میزان به صورت كاملاً موقتی خواهد بود و این امر باعث می‌شود كه هیچ مشكلی برای آثار تاریخی موجود در این منطقه به وجود نیاید.

احداث این پل اما نگرانی‌هایی را میان علاقه‌مندان و کارشناسان میراث فرهنگی در مورد شماری از آثار فرهنگی شوشتر ایجاد کرده است که ثبت جهانی شده‌اند.

حمید سالم‌پور یکی دیگر از اعضای شورای شهر شوشتر در وبلاگ شخصی خود ضمن تشکر از فرمانداری برای حل مشکل رفت و آمد مردم نوشته است: «اگر این امر با مجوز نمایندگان یونسکو صورت گرفته باشد که کاری خوب و شایسته تقدیر خواهد بود و چنانچه بدون هماهنگی صورت پذیرفته باشد ممکن است عواقب نامطلوبی را برای این اثر جاویدان کشورمان به همراه داشته باشد.»

به جز انجمن‌های غیر دولتی و مردم‌نهاد دوستدار میراث فرهنگی و تعدادی از رسانه‌ها، تاکنون سازمان میراث فرهنگی کشور واکنشی به تخریب بخشی از ساختار‌های آبی شوشتر نشان نداده است. همچنین سایر موسسات تخصصی از جمله «کمیته ملی بناها و محوطه‌های تاریخی» نیز که موسسه‌ای است غیر دولتی، تاکنون از هرگونه اظهار نظر و ابراز نگرانی در خصوص سرنوشت یکی از آثار جهانی شده ایران خودداری کرده‌اند.

در همین زمینه:

آبشارهای شوشتر و فاضلاب شهری [2]

ثبت جهانی هم آثار را نجات نمی‌دهد [3]