اکبر گنجی − شاه هرچه که بود، اسلام ستیز نبود. او خود را فردی به شدت متدین قلمداد می‌کرد. اما تدین به معنایی که خود می‌فهمید و قبول داشت. او یک "سلطان خودکامه‌ی سکولار" بود، یعنی مطابق میل خودسرانه‌اش حکومت می‌کرد. رضاشاه و محمد رضاشاه پهلوی، سلاطین مسلمان سکولار دیکتاتور بودند، آیت الله خمینی و آیت الله خامنه ای، سلاطین مسلمان مدعی حکومت دینی بودند. "سلطانیسم" هر چهار تن، نشان دهنده‌ی این بود و هست که استبداد ۹۳ سال اخیر ایران، ریشه‌های بس عمیقی داشته که به راحتی نمی‌تواند به یک عامل فروکاسته شود.

آرش سلیم − قرائت متولیان دین در رابطه با پیروان سایر پیامبران، عموما برخورد از موضع بالادستی است. با استناد به آیه توبه:۲۹ قرآن، فقها عموما تا آنجا پیش رفته‌اند که می‌گویند جوامع یهودی و مسیحی باید به حاکم مسلمان هر سال مبلغی تحت عنوان «جزیه» بپردازند، تا به آن‌ها اجازه زندگانی مسالمت آمیز (در سلطه مسلمانان) داده شود.

 جلال ایجادی − در اروپا مبارزه برای پیشرفت اجتماعی وهموار نمودن ترقی تکنولوژیکی و اقتصادی از مبارزه علیه مذهب جدا نبود. سلطه کلیسا با رشد آگاهی ودانش علمی وتوسعه روند خردپروری فروریخت. توسعه راسیونالیسم وخردگرایی فلسفی ونقد دگم‌های دینی گشایش بزرگی در مدرن سازی جامعه پدید آورد.

آرش سلیم − فهم رایج از اسلام، «کتاب» و «سنت» پیامبر را دو منبع اصلی دین اسلام می‌داند. به عبارت دیگر پذیرش مجموع کتاب و احادیث را لازمه پذیرش دین اسلام و رد هر یک را به معنای مخالفت با اسلام می‌داند. تفسیر شیعی، «سنت» را به سنت «معصوم» هم گسترش می‌دهد. یعنی در مذهب شیعه علاوه بر تقریر و قول و کردار پیامبر، تقریر و قول و کردار امامان شیعه نیز یکی از منابع دین اسلام فرض شده است.

جلال ایجادی − آزادی انتقاد نشانه آزادی بیان است و چنین امری یکی از بنیاد‌های جامعه دمکراتیک به شمار می‌آید. انتقاد، اشکال گوناگون دارد که زبان طنزو گزندگی یکی از جلوه‌های آن است. انتقاد برانگیزنده است، منبع آفرینش است، با کهنگی سرمخالفت دارد.

حسن یوسفی اشکوری − امروز در ذهن و زبان عموم مسلمانان این امر بدیهی دانسته می‌شود که فرمانروایی محمد، پیامبر اسلام، همتای شأن نبوت الهی و آسمانی او بوده است. به دیگر سخن، همان گونه که پیامبر از جانب خداوند مأمور ابلاغ پیام خداوند (=وحی) به مردمان بوده، مأمور به تأسیس حکومت و فرمانروایی نیز بوده است. اما این تفکر، مانند شماری دیگر از افکار و آموزه‌های رایج و سنتی اسلامی، نادرست می‌نماید و حداقل از دلایل استواری بی بهره است. برای پژوهشگران و جویندگان حقیقت آگاهی از مستندات باور به منشاء الهی قدرت و حکومت بسیار مهم است. در منابع پر شمار اسلامی مستندات عقلی و نقلی فراوانی برای این مدعا اقامه و عرضه شده که بخشی از آنها مستندات قرآنی است.

صالح نظری − در این مقاله نشان داده می‌شود، هر چند امامان شیعه خود را مکلف به تشکیل حکومت نمی‌دیدند، اما خود را به عنوان اهل بیت پیامبر گرامی و جانشینان برحق او، ذیحق برای دریافت صله و خمس از پیروانشان و نیز صاحب همه انفال در زمین می‌دانستند. به تعبیر دیگر، مسایل مالی و دریافت وجوهات، نقش کلیدی در امامت شیعه دارد.